PvdA bijdrage commissie Burger en Bestuur dd. 21 jan. 2016 over de detailhandelsvisie

Hieronder vind u onze bijdrage in eerste termijn detailhandelsvisie, behandeld in de de commissie Burger en Bestuur dd. 21 jan. 2016.

Voorzitter,

Winkelen verandert. Het consumentengedrag verandert. De maatschappij verandert en wij bewegen mee. Dat is de boodschap van de concept-detailhandelsvisie die nu voor ons ligt. Twee weken geleden, tijdens Beeldvorming-1, heeft onderzoeker Van Trommelen de raad duidelijk gemaakt dat de winkelstad van vroeger niet meer bestaat en ook niet meer zal terugkeren. De cijfers liegen er niet om: 50.000 meter winkeloppevlakte staat leeg, als we alle ambities die de gemeente heeft verwezenlijken. Uitgaande van de situatie van nu. Want elk jaar dat we éxtra bouwen, neemt de winkelbehoefte omgekeerd evenredig af. De grote boosdoener, voor sommigen misschien wel de weldoener, is het internetwinkelen. Want het mag duidelijk zijn: de gewone detailhandelswinkel is anno 2016 niet meer de standaard. De tijd dat de klanten wel komen als er ergens een meubelboulevard of een discounter geopend wordt -ongeacht waar- ligt vér achter ons.

Bouwen voor de leegstand is zó ontzettend 2015. En ja, we hebben het in Bergen op Zoom tot vorig jaar gedaan. En als PvdA vinden we het zó jammer, om gelijk te moeten krijgen. Want we hebben het huidige college gewaarschuwd, de afgelopen jaren. Tegen de ontwikkelingen rondom de Zeeland, met semi-detailhandel en discount ten koste van de binnenstad. We hebben tegen de klippen op gewaarschuwd voor een Dumphal op het Geertruidaplein, waarbij het college buiten de Raad om op oneigenlijke wijze de Crisis- en Herstelwet heeft misbruikt om hier detailhandel toe te staan. Prettig geregeld voor de ondernemer in kwestie, de detailhandel in de binnenstad heeft wederom het nakijken. En u hoort het goed: misbruikt. Want zó ziet de PvdA dit beleid, waarbij opportunisme leidend is en detailhandelsvoorzieningen te pas en te onpas worden ingevuld op de plankaarten, als vulmiddel voor falende ruimtelijke ambities. En we weten allemaal hoe het werkt met vulmiddel: de plamuur ziet er eventjes strak en netjes uit, maar in no-time komen de scheuren en barsten en dan wordt pijnlijk duidelijk dat het middel erger blijkt dan de kwaal.

Ik ga even door: de realisatie van een supermarkt in de Markiezaten. Hier heeft het college doelbewust een ‚grote stappen snel thuis’-beleid toegepast om de haperende exploitatie een nieuwe ‚boost’ te geven. Ten koste van de supermarkt in Nieuw-Borgvliet. Jaren, decennia zelfs, hebben we geijverd en gevochten voor een serieuze winkelvoorziening in Nieuw-Borgvliet. Dat kunnen we nu wel schudden, zonder supermarkt in de wijk. Want kleinere winkels hebben een supermarkt in de omgeving broodnodig, om te kunnen bestaan. Een supermarkt daarentegen draait moeiteloos op eigen kracht. Het gevolg: een verder wegkwijnend hart van Borgvliet -de kaalslag is al zichtbaar- en de afstand tot de voorzieningen wordt verder vergroot. Over gebrek aan beleid gesproken. En zo we kunnen verder gaan. Herenakkoorden met projectontwikkelaars over een Versmarkt in De Zeeland; of recentelijk nog: het verlengen van een detailhandelsbestemming op een voormalige garagepand aan de Kastanjelaan dat zó veilig is, dat de gemeente bestuursdwang nodig heeft om de eigenaar tot de orde te roepen. Met lede ogen ziet onze fractie toe hoe in twee jaar de klok twintig jaar is teruggezet.

Maar we blikken nu vooruit. De conceptvisie die nu voorligt, lijkt vooral te steunen op damage-control. Kijkend naar de cijfers en voorspellingen is er blijkbaar een grote schok door het stadskantoor gegaan en na het zwalkende beleid van de laatste jaren gaat de beleidsmatige boemeltrein nu vol op de rem. Het inkrimpen van het centrumgebied ligt voor de hand, maar ook de wijken krijgen het te verduren. Slechts enkele winkelcentra worden toekomstkansen toebedeeld, en voor overige gebieden is het jammer maar helaas. Inderdaad jammer, voorzitter, want ook hier krijgen we weer gelijk: de beleidsinconsistentie wordt wederom zichtbaar. Wij pleiten voor een integrale aanpak/. Hoe zit het met de koppeling aan eerder door de raad vastgestelde visies over wijken en voorzieningen? Over zorg en zelfredzaamheid? De PvdA mist in deze conceptnota de link met de door de raad vastgestelde kadernota’s ‚Vooruitzien in Voorzieningen’ en ‚Wonen met Zorg’!

Voorzitter, voldoende ons hart gelucht over de missers. Laten we ons nu focussen op de kansen. De kansen liggen inderdaad in een herwaardering van het binnenstadgebied in Bergen op Zoom. Kwaliteit boven kwantiteit. De afgelopen zomer heeft de gemeenteraad in een werkgroep -waar ik zelf lid van was- uitvoerig alle belanghebbenden gehoord en uit deze sessies is een rapport verschenen dat duidelijk aanheeft waar de groei- en krimpverwachtingen liggen. Een helder verhaal en onze fractie ziet geen toegevoegde waarde in een duurbetaalde „ideeen-verzamelaar” die nu intrek gaat houden in één van de leegstaande panden. Dat is dubbelop werk en de centen kunnen we beter bewaren voor initiatieven die er écht toe doen.

Over leegstand gesproken: alle compliment aan het ludieke plan van de GBWP-fractie om leegstaande etalages te benutten voor postorderbedrijven. Natuurlijk, wij zien het niet als een haalbare of wenselijke optie, maar het is absoluut een creatieve ‚out of the box’ benadering die aanzet tot breder nadenken over hóe we om kunnen gaan met lege etalages. Meer realistischer lijkt ons het aanbod van de Kringloper -ik sprak de manager laatst bij een bijeenkomst van Samen in de Regio- om etalages op te vullen met brocante en vintage spulletjes. Dat past bij de sfeervolle binnenstadsuitstraling.

Een en ander raakt ook aan een diepere gedachte, voorzitter. Recentelijk mocht ik vanuit een andere hoedanigheid aanwezig zijn bij een expertsessie in de buurt van Tilburg, over de nieuwste ontwikkelingen op gebied van internet en HR-management. Daaruit bleek, dat er al verschuivingen zijn en we toe gaan naar een ’internetshop 3.0’. Dat is een webwinkel, waarbij je op centrale locaties een kledingstuk dat je online hebt besteld kan passen. En als blijkt dat het niet past, dan is er altijd een ander exemplaar in een grotere of kleiner maat aanwezig. Kortom: een fysieke winkel. En zo is de cirkel weer rond, geachte voorzitter.

Al met al: de detailhandelsvisies die we nu schrijven, zijn gebaseerd op de gegevens van gisteren en per definitie verouderd. Op voorhand al. De verwachtingen van verdere groei van internetverkoop is een feit. Maar we kijken nog steeds met een oude blik naar de wereld. We schrikken van het omvallen van grote winkelreuzen zoals V&D of de ketens van de Macintosh-groep en recentelijk lijkt ook Xenos te wankelen. Deze reuzen waren al lang gevallen, alleen horen we nu pas de plof van het neerkomen. De les is tegelijkertijd, dat de aanwezigheid van een groothandelsreus geen vanzelfsprekendheid meer is. Gisteren nog spraken we in de commissie Stad en Ruimte over de tijdelijke Action aan de Kastanjelaan en het mogelijk definitief verlengen van de bestemming ná 2020. Dat is in de huidige tijd nog heel ver weg. Wij weten niet wat Action überhaupt met deze vestiging gaat doen -sterker nog: de PvdA betwijfelt sterk of het college hierover direct met het Action-concern in gesprek is. Op dergelijke onzekere fundamenten moet de raad een beslissing nemen over permanente detailhandel op dit punt, dat zó dicht bij de binnenstad ligt. Laten we eerst maar zien hoe we de binnenkort leegstaande V&D gevuld gaan krijgen.

De klassieke detailhandel transformeert onder druk van de internetverkoop. Tegelijk neemt ook de concurrentieslag onder de webshops toe. Over enkele jaren zullen alleen de grote reuzen overblijven, als Bol.com of Amazon. En de klassieke winkels worden herontdekt, alleen vanuit een omkering. Online shoppen en dán de stad ingaan om het te passen en voor de gezelligheid. Het zal niet voor alle branches zo werken. Een detailhandelsvisie is geen glazen bol. Zekerheden zijn er niet, behalve dan die éne zekerheid dat niets meer zo zal zijn zoals het was.